Sporda Performans Geliştirme

Spor psikolojisinin alt alanlarından biri olan, sporda performans geliştirme, sportif alanda istenilen yüksek performansa ulaşabilmek ve optimum performans düzeyini koruyabilmek amacıyla, zihinsel ve psikolojik becerilerin etkin en hızlı biçimde uygulanması sürecidir.

Sportif performans için ihtiyaç duyulan psikolojik becerileri geliştirerek, motivasyonun optimum düzeye getirilmesi, performansı azaltan kaygı, öfke vb. öğelerin ortadan kaldırılması yoluyla sporcunun performansının en üst düzeye çıkarılması sağlanmaktadır. Performans geliştirme sürecinde sporculara edindirilen zihinsel beceriler ile ise, zihinde canlandırma, odaklanma becerileri vb. beceriler yoluyla performansı en üst düzeye çıkararak sporcunun rakipleriyle arasında fark yaratacak bir dizi gelişim sağlanmaktadır.

Sporda performans geliştirme dünyanın pek çok yerinde olimpik atletler ve profesyonel sporcular tarafından kullanılmakta ve bireysel sporcu koçluğunun yanı sıra pek çok ülkede takım sporlarında da performans geliştirme uzmanları ile çalışılmaktadır. Ülkemizde spor psikolojisi alanı yeni yeni gelişmeye başlayan bir alan olduğundan, sporda performans geliştirme henüz etkin olarak kullanılmamaktadır. Performans geliştirme alanında 2004 yılından bu yana bireysel ve takım sporlarında performans gösteren pek çok bireyle yaptığımız çalışmalarda, performansı en üst düzeye çıkarmada başarı düzeyi % 90’ın üzerindedir.

Pratikte, sportif performansı geliştirmede kognitif, davranışçı, motivasyonel ve spor psikolojisi ilkeleri ile bütünleştirerek, bireye özel olarak şekillendirilen, pek çok teknikten yararlanılarak çalışılan performans geliştirme çalışmalarında, hedef alınan performans alanları aşağıdaki gibidir:

• Kaygı kontrolü: Pek çok sporcu antrenmanda gösterdiği performansı maç ya da yarışma sırasında ortaya koyamamaktadır. Kaygının neden olduğu bu performans düşüklüğü kısa süreli müdahalelerle ortadan kaldırılabilir.
• Özgüven arttırma: Her türlü sportif performansta sporcunun kendine olan güveni saniyeler içinde altüst olabilmektedir. Performans için hayati olan “özgüveni” korunaklı bir zihinsel fanus içinde tutmak ve performansa engel teşkil etmesini önlemek mümkün.
• Konsantrasyon becerilerini artırma: Faklı sporlar için ihtiyaç duyulan odak noktası farklıdır ve her performans süresi içinde sporcunun odağını bir noktadan diğerine çekmesi gerekmektedir. Sporcunun otomatik olarak gerçekleştirdiği bu süreci kontrolü altına alması performansını geliştirmesini sağlayacaktır.
• Performans engellerini ortadan kaldırma: Belli rakipler karşısında düşük performans sergileme, belli mekanlarda performansını ortaya koyamama, belli bir sportif beceriyi gerektiği şekilde sergileyememe vb. spesifik performans engellerinin ortadan kaldırılması, sporcunun performansını kısa sürede üst düzeye taşımaktadır.
• Antrenman performansını geliştirme: Dünyada sporcularla yapılan çok sayıda araştırma, fiziksel antrenmanların yanına zihinsel antrenmanların eklenmesinin sporcunun performansını üst düzeye taşıdığını göstermektedir. Özel teknikler eşliğinde yapılan zihinsel antrenman performans üzerindeki olumlu etkiyi daha da güçlendirmektedir.
• Başa çıkma becerilerini geliştirme: Duygusal kontrol üst düzey performansın en kilit gerekliliklerinden biridir. Beklenmeyen bir yenilgi sporcunun tüm performansını sekteye uğratabilmektedir. Başa çıkma becerilerinin geliştirilmesi performans düşüşlerini önlemede en önemli etkenlerdendir.
• Takım uyumunu artırma ve iletişim becerilerini geliştirme: Takım sporlarında karşılaşılan en önemli performans engeli takım içinde uyumun yetersizliğidir. Takım ne kadar birlik içinde hareket ederse, takımı oluşturan sporcuların üst düzey performans sergilemesi o kadar mümkün olacaktır. Özel teknik ve uygulamalarla takım uyumunu bilimsel bir çerçeveden bakarak geliştirmek, performansın üst düzeye çıkmasını sağlamaktadır.
• Olumlu inanç sistemi oluşturma: Yapılan araştırmalar, olumlu düşünmenin elit sporcuların temel özelliklerinden biri olduğunu göstermiştir. Ancak bilinen bir diğer gerçek de, etkin olmayan, gerçekdışı ve yıkıcı inançlar sporcularda sık karşılaşılan bir performans engeli olduğudur. Bu inançların olumlu inançlarla değiştirilebilmesi, sporcunun bir dizi zihinsel beceriyi edinmesi ve uygulamaya geçirmesi ile sağlanmaktadır.
• Sakatlıklar sonrası: Sakatlıklar sonrasında sporcuların büyük bölümü, fiziksel olarak % 100 iyileşmiş olmalarına rağmen eski performanslarını yeniden yakalayamamaktadır. Bu noktada sakatlık zihinsel olarak oluşturulmuş bir performans engeli olarak karşımıza çıkmaktadır. Sporcuya uygun olarak oluşturulan bir performans geliştirme programı ile kısa süre içinde üst düzey performansa ulaşılması sağlanabilmektedir.

Bu yazı Filiz Kaya Ataklı tarafından hazırlanmıştır ve tüm hakları saklıdır. Her türlü soru görüş ve önerileriniz için: filiz@psikolojistanbul.com