İyilik eziyete dönüşmesin!

Onları sevmeyin ya da bakmayın demiyoruz. Bir evde 30 kedi beslemenin hayvanservelikle ilgisi olmadığını söylüyoruz. Veterinerlere göre bu aslında hayvanlara yönelik bir işkence ve psikolojik bir rahatsızlık. Eğer onları gerçekten düşünüyorsanız, evinize bakabileceğiniz sayıda hayvan alın ve Haytap’ın çağrısına uyun, sokağınıza bir kap su ve biraz yiyecek koyun.

Aşırı evcil hayvan biriktirme diye bir rahatsızlığı belki çoğunuz bilmiyorsunuzdur. Özellikle büyük şehirlerde yaşanan, veterinerlerin bile tepkilerden çekindiği için açık açık dile getiremediği bir sorun. Zaten hayvan hakları konusunda çok ciddi sıkıntıları olan bir ülkede bir de kalkıp ‘bu kadar çok hayvanı aynı evde yaşatmaya çalışmak da bir nevi işkencedir’ demeleri elbette biraz zor. Ama bir veterinerle sohbet etme olanağı bulduğunuzda bu konuyu açmayı deneyin. Duyduklarınıza inanamayacağınız kadar çok hikâye anlatacaktır size. İşte bizim dinlediğimiz bir örnek:

“Varlıklı bir aile. Kadın oldukça bakımlı ve şık gelirdi buraya. Evde iki kedi beslediğini söylüyordu. Zamanla kedilerin sayısı artmaya başladı. 10, 20 derken 30’u geçtiğini sanıyorum. Bir süre sonra o şık ve bakımlı kadının görüntüsü değişmeye başladı. Para yetiştiremiyordu kedilerin bakımına. Mamasını geçtim, birisi hastalansa diğer bütün kedilere bulaşıyordu. Bu bir veteriner için çok zor durum. Hangi kedinin hasta olduğunu bulmak, hangilerine bulaştığını ortaya çıkarmak. Ya da hepsine aynı ilacı vermek. Onların aşıları… Bir de o evin halini gözünüzün önüne getirin. Dar bir mekânda yaşamaya çalışan, sürekli birbirleriyle kavga eden ve hastalıktan kurtulamayan kediler. Evdeki o ağır koku ve bazı hastalıkların insanlara bulaşma riski de cabası. Bu durum haliyle karı koca arasında da büyük bir tartışma yaratıyordu. Adam başa çıkamayınca karısından ayrılmak zorunda kaldı. Kadın hâlâ sokak sokak gezip kedi toplayıp evine götürmeye çalışıyor. Sadece oturduğu mahallede de değil neredeyse İstanbul’un her yerini dolaşıyor. Aslında bu da hayvana yönelik bir işkencedir. Kadınla konuşup anlatmayı çok denedim, yaptığının aslında hayvanseverlikten uzak olduğunu söyledim. Ama nafile. Başka bir ruh halinde oldukları için bu sefer bize de saldırıyorlar.”

İstanbul Veteriner Hekimler Odası Yönetim Kurulu Başkanı ve İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Murat Arslan da veterinerlerden bu yönde çok fazla şikâyet aldıklarını anlatıyor. Ayrıca uzman psikolog Özge Altan Aytun’un anlattıkları da bu durumun psikolojik boyutlarını anlamamız açısından önemli. Peki nedir bizimle birlikte yaşayan hayvanlara karşı sorumluluğumuz ve bunun ne kadar farkındayız?

Söze hayvanseverliğin tanımıyla başlamakta yarar var. Neticede ya evlerimizde bahçelerimizde bir ya da birden fazla hayvan besliyoruz ya da sokak hayvanlarıyla bir şekilde iletişim kuruyoruz. Aslında Murat Arslan, günümüzde şehirli hayvanseverlik tanımının da değiştiğini belirtiyor: “Her şeye rağmen doğadan uzaklaşan ve yalnızlaşan insanın, son zamanlarda sığındığı liman hayvan sahibi olmaktan geçiyor. Sorumluluğu taşıyamayan kişiler bir süre sonra bu hayvanları sokağa bırakıyor, kötü şartlarda yaşamasına neden oluyor.” Bu önemli bir tanımlama. Çünkü sorumluluklarımızın ne kadar farkında olduğumuzu çok da sorgulamıyoruz. Arslan, “Malesef birçok insan halen hayvanı, alınıp satılabilen, doğum günlerinde hediye edilen bir süs eşyası gibi görüyor. Bu nedenle hayvanı sahiplenirken onun yaşamıyla ilgili bir hazırlık yapma gereği duymuyor. Oysa ki gerek insani, gerek hukuki sorumluluklarımız buna engel olmalıdır.” Aslında 5199 sayılı kanunda hayvanseverlerin sorumlulukları belirlenmiş. Yetersiz de olsa cezai yaptırımlar bu yasa maddesiyle açıklanıyor. Fakat malesef denetim yetersizliği ve “ne olacak, ne de olsa hayvan” zihniyeti, yaptırımları engelliyor.

Karnı tok sırtı pek değiller

Sanmayın ki iş bu kadarla sınırlı. Tüm bu hassasiyetleri üzerinde fazlasıyla hisseden kimi hayvanseverler, sokaktaki tüm hayvanları evlerine alıyor, onlara bir yaşam alanı sunmaya çalışıyor. Bazılarının evdeki hayvan sayısı ise 20-30’u geçiyor. Elbette ki hayvanları çok seviyorlar, bakımını üstleniyorlar. Ancak bu kadar çok hayvanın bir arada, küçük evlerde yaşaması onların sağlığını da etkiliyor. Arslan, “Özellikle kedi ve köpekler çok hareketli hayvanlardır. Bu nedenle yaşadıkları ortamlar enerjilerini atmalarına uygun genişlikte olmalı. Kalabalık ortamlarda bu ihtiyaçlarını gideremezler ve kalp damar hastalıkları, davranışsal problemler dahil birçok sağlık sorunu ortaya çıkabilir. Öncelikle bireylerin hayvan sahibi olabilmeleri için onların da aileden bir birey olacaklarını, hastalandıklarında veteriner hekime götürüleceğini, rutin bakımlarının olacağını, gezmeleri ve sosyalleşmeleri için onlara zaman ayırmaları gerektiğini göz önünde bulundurmaları gerekir” diyor.

Bu arada en azından hayvanlar sokakta değil, evde karnı tok sırtı pek yaşıyorlar diyenler de olacaktır. Ancak onlarca hayvanı küçücük evlere doluşturmak, bir sorumluluk göstergesi değil. O yüzden zaten bu konuyla ilgili ciddi çalışmalara ihtiyaç var. Arslan, “Öncelikle eksik olan mevzuatların acilen tamamlanması, bütün hayvanların daha sahiplenirken kayıt altına alınarak mikroçip uygulaması yapılması gerekir. Böylece sokağa bırakılan hayvanların sayısında azalma olacağını düşünüyorum. Diğer taraftan ilgili kurumlarımızın özellikle petshop ve benzeri yerleri denetlemeleri birçok sorunu önleyecektir. Bizim oda olarak önemsediğimiz konulardan biri de eğitim. İmkânlarımız dahilinde İstanbul’daki ilköğretim okullarında hayvan sevgisi ve çevre konularında bilgilendirme yapıyoruz. Bu konuların ilköğretimlerin müfredatına konması ileriye yönelik kaygılarımızı azaltır. Biz bütün hayvanseverlere sokağınızdaki dostunuzu senede en az bir kere veteriner hekime götürün diyoruz” diyor ve son söz olarak ekliyor: “Hayvansever olmak en az çocuk sahibi olmak kadar sorumluluk gerektirir.”

Aşırı evcil hayvan biriktirme

İşin bir de psikolojik boyutu var. Uzman psikolog Özge Altan Aytun, araştırmaların evinde bakabileceğinden fazla sayıda evcil hayvan beslemeye çalışan kişilerde psikolojik sıkıntılar gösterdiğini söylüyor. Bu, zamanla kontrol altına alınmazsa bir rahatsızlığa dönüşüyor. Onun da literatürdeki adı “Over-accumulating Pets”, yani “Aşırı evcil hayvan biriktirme”. Aytun, bunun sebeplerinin kişiden kişiye değişeceğini ancak genel anlamda geçmişte yaşanan travma ya da yaşamını kaybeden bir kişinin yerine koyma, takıntı haline getirme gibi nedenlerle ortaya çıkabildiğini söylüyor: “Bu kişi için önemli olan o evcil hayvana sahip olmaktır. Böyle bir istismar durumu olduğu fark edildiğinde bazı ülkelerde o hayvanlar sahibinin elinden alınıyor. Bu tabii sahibinin de rahatsızlığını arttırabilir. O yüzden bu kişilerin aynı zamanda psikolojik yardım almaları gerekir.”

İşte Aytun’un anlattıkları:

“Bu kişiler, hayvanlar sağlıksız ortamda, kirli veya ölmek üzere olsa bile mükemmel bir bakım sağladıklarını düşünüyor. Hasta veya yaralı bir hayvan gördüklerinde hemen alıp eve getirmek istiyorlar, çünkü onların düşüncesine göre en iyi bakımı onlar sağlayabiliyor. Bu kişilerin evlerini evcil hayvanları için organize ettikleri düşünülebilir ama genelde evleri hayvanların yaşaması açısından son derece kullanışsız çoğu zaman hayvanların barınabileceğinden küçük ve kirlidir. Yalnızca bu da değil. Hayvanlarla kurdukları iletişim, bir zaman sonra dış dünyayla kurdukları iletişimi etkiliyor ve bu kadar çok hayvanla, uygun olmayan koşullarda yaşamaya çalışan insanlar, gün geliyor gerçeklikten uzaklaşıyor. Sosyal ortamları genelde yok, yalnız yaşıyorlar, dolayısıyla dış dünyaya kapalılar. En büyük sorunları, onları sahip oldukları hayvanlarla ilgili eleştiren herkes. Aslında bu durum, hayvanlara da büyük zarar veriyor. Sahipleri ise bunu fark etmiyor. Bu kişilerin mutlaka uygun psikoterapi ve ilaç tedavisi görmeleri gerek. Bu şekilde bakabilecekleri kadar evcil hayvan ile beraber normal hayatlarını sürdürmeleri sağlanabilir. Ancak bu kişiler, genellikle hallerinden memnun oldukları için kendileri yardım aramayacaktır. O yüzden komşuların ve yakınların mutlaka bu kişileri tedaviye yönlendirmesi, konu ile ilgili kuruluşları bilgilendirmesi gerekir.”

 Zuhal Aytolun – Cumhuriyet Dergi, Ağustos 2011