"Yeterince İyi" Ebeveyn Olmak

“Yeterince İyi” Ebeveyn Olmak: Performans Anksiyetesi ve Ebeveynlik Üzerine

Günümüzde ebeveynlik, yalnızca çocuk yetiştirme sorumluluğu değil; aynı zamanda çevreden gelen bakışlar, sosyal medyada paylaşılan kusursuz aile tabloları ve toplumun yüksek beklentileriyle de şekillenen bir süreç haline gelmiştir. Birçok anne-baba, çocukları için en iyisini yapmak isterken kendi ebeveynliklerini de sürekli değerlendirme ve kıyaslama eğiliminde olurlar. Bu durum, tıpkı bir sınav öncesi öğrencinin hissettiği gibi yoğun bir performans kaygısına dönüşebilimektedir. “Yeterince iyi miyim?” sorusu, pek çok ebeveynin zihninde tekrarlayan bir yankı halini alır.

Performans anksiyetesi, kişinin kendi rolünü hakkıyla yerine getirip getirmediğine dair duyduğu yoğun kaygıdır. Ebeveynlik söz konusu olduğunda bu kaygı, çocuğun akademik başarısından sosyal becerilerine, beslenme alışkanlıklarından duygusal gelişimine kadar geniş bir yelpazede kendini gösterebilmektedir. Çocuğun yaşadığı her güçlük ya da başarısızlık, ebeveyn tarafından kendi yetersizliğinin bir kanıtı gibi algılanabilmektedir.

Örneğin, bir çocuk okuma yazmada akranlarının gerisinde kaldığında ebeveyn, “Ben yeterince ilgilenmedim” diye düşünebilir. Ya da bir ergen çocuğun öfke patlaması, “Ben doğru rol model olamadım” suçlamasıyla birleşebilir. Bu durum, ebeveynin kendi kimliğini sürekli sorgulamasına ve kendine ağır yükler bindirmesine yol açabilir.

Modern dünyada ebeveynlik, çoğu zaman idealize edilmiş imgelerle çevrelenmiştir. Sosyal medyada görülen “mükemmel” aile fotoğrafları, ebeveynin kendi gerçekliğiyle kıyaslandığında yetersizlik hissini tetikler. Bir yandan da uzmanların, kitapların ve çevrenin iyi niyetli ama bazen aşırıya kaçan önerileri, ebeveyn üzerinde “her şeyi doğru yapmalıyım” baskısı yaratır. Bu tablo, ebeveynlikte performans anksiyetesini körükleyen en önemli faktörlerden biridir.

Oysa çocukların sağlıklı gelişimi için “mükemmel” ebeveynliğe ihtiyaç yoktur. Psikanalist Donald Winnicott’un kavramsallaştırdığı “yeterince iyi ebeveynlik”, çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı, hatalar yapan ama bu hatalardan öğrenen, mükemmellikten çok samimiyet ve süreklilik barındıran bir ebeveynlik anlayışıdır. Çocuk için önemli olan, ebeveynin kusursuzluğu değil; onun güvenilir, ulaşılabilir ve duygusal olarak yanında olabilmesidir.

Çocukların gelişimi hatasız ve pürüzsüz bir süreç değildir. Bazen ebeveynler sabırsızlanır, bazen fazla koruyucu davranır, bazen de uzak kalırlar. Ancak bu iniş çıkışlar, çocuğun dünyayı öğrenmesi açısından da önemlidir. Örneğin, her zaman anında ihtiyaçları karşılanan bir çocuk, beklemeyi ya da hayal kırıklığıyla başa çıkmayı öğrenemez. Dolayısıyla ebeveynin ufak hataları ya da eksikleri, çocuğun dayanıklılık kazanmasına da katkıda bulunabilir.

“Yeterince iyi” ebeveynlik, çocuğun duygusal ihtiyaçlarını genel hatlarıyla fark eden, onun yanında olduğunu hissettiren ve zaman zaman kendi hatalarını da kabul edebilen bir ebeveynliktir. Çocuğun en çok ihtiyaç duyduğu şey, kendisini koşulsuz kabul eden bir bağdır. Bu bağın gücü, mükemmellikten değil, süreklilikten gelir.

Ebeveynlerin kendi üzerlerinde hissettikleri baskıyı azaltabilmeleri için bazı farkındalıklar ve küçük adımlardan destek almaları oldukça faydalı olabilir. Öncelikle, kusursuzluk tuzağından çıkmak önemlidir. Çocuğunuzun ihtiyacı mükemmel bir anne ya da baba değil, yanında kendisini güvende ve koşulsuz sevildiğini hissettiği bir ilişkidir. Hatalar yapmak ya da zorlanmak ebeveynliğin doğal bir parçasıdır ve bu, çocuğunuzla bağınızı değersizleştirmez.

Kendi duygularınızı fark etmek de bu sürecin önemli bir adımıdır. Kaygı, suçluluk ya da yetersizlik hisleri çoğu ebeveynin zaman zaman yaşadığı duygulardır. Bunları bastırmak ya da yok saymak yerine fark etmek ve paylaşmak, hem sizin için hem de çocuğunuza sunduğunuz ilişki için iyileştirici olabilir.

Bazen “yeterince iyi değilim” duygusu, kendi çocukluk deneyimlerinizle de bağlantılı olabilir. Kendi ebeveyninizle yaşadığınız ilişkiyi ve geçmişten getirdiğiniz yükleri anlamak, bugün hissettiklerinizi dönüştürmenize yardımcı olur. Bu farkındalık, ebeveynlik yolculuğunuza daha şefkatli ve esnek bir bakış açısı kazandırır.

Son olarak, destek almak çok önemlidir. Eşinizle, yakın çevrenizle ya da bir uzmanla duygularınızı paylaşmak, yalnız olmadığınızı hissettirir. Hiçbir ebeveyn bu yolculuğu tek başına sürdürmek zorunda değildir. Yardım istemek, hem sizin ruhsal dengeniz hem de çocuğunuza sunabileceğiniz güvenli bağ için güçlü bir adımdır.

Ebeveynlik, çoğu zaman sevgiyle örülü, ancak aynı zamanda yoğun sorumluluklarla dolu bir yolculuktur. Bir çocuğun ihtiyaçlarını karşılamak, onun gelişimine eşlik etmek ve aynı anda kendi hayatını da dengelemeye çalışmak ebeveynler için zaman zaman yorucu olabilir. Bu noktada, “tek başına her şeyi yapmak zorunda değilim” farkındalığı oldukça önemlidir. Ebeveynlik bir takım işidir ve bu takımda partnerin, geniş ailenin, arkadaşların ve gerektiğinde profesyonellerin desteği süreci hem ebeveyn, hem de çocuk için daha sağlıklı hale getirir.

Çocuk yetiştirme, anne ya da babanın tek başına üstlenmesi gereken bir sorumluluk değildir. Partnerler arasında görev ve sorumlulukların paylaşılması, yalnızca ebeveynlerin yükünü hafifletmekle kalmaz, aynı zamanda çocuk için güvenli ve dengeli bir aile ortamı da oluşturur. Örneğin, bir ebeveyn çocuğun okul ödevleriyle ilgilenirken diğeri yemek hazırlayabilir ya da bir ebeveyn çocuğun duygularını dinlerken diğeri günlük rutinleri organize edebilir. Bu paylaşım, ebeveynler arasındaki bağı da güçlendirir. Çocuk, anne ve babasının birlikte hareket ettiğini gördüğünde, aile içinde dayanışma ve işbirliği kültürünü öğrenir.

Ayrıca partnerin duygusal desteği, ebeveynlikte yaşanan kaygıların azalmasına da yardımcı olur. Zor bir günün ardından birbirini dinlemek, güçlüklerin paylaşıldığını bilmek ebeveynin ruhsal sağlığını korur. Bir çocuğa güvenli bir bağ sunmanın en önemli yollarından biri, ebeveynlerin kendi aralarındaki bağı güçlendirmeleridir.

Ebeveynlikte yakın çevrenin desteği çoğu zaman hafife alınır, ancak oldukça kıymetlidir. Büyükanneler, büyükbabalar, kardeşler ya da yakın arkadaşlar hem pratik hem de duygusal anlamda ebeveynlere yardımcı olabilirler. Çocuğa birkaç saatliğine bakabilecek bir aile üyesi, ebeveynin kendine zaman ayırmasına ve dinlenmesine fırsat tanır. Arkadaşlarla yapılan sohbetler, ebeveynin yaşadığı deneyimlerin normal olduğunu fark etmesine ve yalnız olmadığını bilmesine destek olur.

Çocuğun çevrede farklı yetişkinlerle ilişki kurması da gelişimi açısından faydalıdır. Farklı rol modeller görmek, çeşitliliği deneyimlemek ve geniş bir güven ağına sahip olmak, çocuğun sosyal becerilerini ve aidiyet duygusunu artırır. 

Bazı durumlarda ebeveynlikteki güçlükler yalnızca partner ya da yakın çevre desteğiyle aşılamayabilir. Özellikle yoğun kaygı, tükenmişlik, ebeveynlik becerilerinde çaresizlik ya da çocukta gözlemlenen ciddi duygusal ve davranışsal sorunlar profesyonel destek gerektirebilir. Psikologlar, pedagoglar ya da aile terapistleri ebeveynlere hem kendi duygularını düzenleme, hem de çocuklarıyla daha sağlıklı ilişkiler kurma konusunda yol gösterebilirler.

Profesyonel destek almak, ebeveynliğin zayıflığı değil, aksine sorumluluk bilincinin bir göstergesidir. Tıpkı fiziksel sağlık sorunlarında doktora başvurmak gibi, ruhsal ve ilişkisel zorluklarda da uzman yardımı almak normal ve değerlidir.

Partnerden, çevreden ya da profesyonellerden alınan destek, ebeveynin kendisine zaman ayırmasına da imkân tanır. Dinlenmiş, duygusal olarak dengeli ve kendine alan tanıyabilen bir ebeveyn, çocuğuna da daha fazla sabır ve sevgi gösterebilir. Unutulmamalıdır ki, tükenmiş bir ebeveynin çocuğuna sunabileceği kaynaklar sınırlıdır. Oysa destek sistemleriyle güçlenen ebeveyn, hem kendi hem de çocuğunun ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilir.

Ebeveynlik yolculuğunda kusursuz olmaya çalışmak hem sizi, hem de çocuğunuzu gereksiz bir baskı altına sokar. “Yeterince iyi” olmak, çocuğunuza ihtiyaç duyduğu güveni, sevgiyi ve kabulü sunmak için fazlasıyla yeterlidir. Bu süreçte kendi duygularınızı fark etmek, geçmişten getirdiğiniz yüklerle yüzleşmek ve en önemlisi destek istemekten çekinmemek hem sizin iyilik halinizi korur, hem de çocuğunuza daha dengeli bir ebeveynlik sunmanıza yardımcı olur. Unutmayın, ebeveynlik tek başına verilen bir mücadele değil; paylaşarak, destek alarak ve kendinize şefkat göstererek güçlenebileceğiniz bir yolculuktur.

Bu yazı Zeynep Koçlu tarafından hazırlanmıştır ve tüm hakları saklıdır. Her türlü soru görüş ve önerileriniz için zeynepkoclu@psikolojistanbul.com